Այս հոդվաուծում, ես ծանոթացա Կոմիտասի և իր երգչախմբի ունեցած համերգերի մասին, ճիշտն ասած ես նույնիկս պատկերացում չունեի, որ Կոմիտասը կունենա իր երգչախումբը, ես միշտ կարծում էի որ նա ունենում է սոլո ելույթներ: Այս հոդվածում ես իմացա ուրիշ տարբեր մանրուքների մասին, օրինակ որ նա ուսում է ստացել գերմանիայում, որ Մայր Աթոռում ունեցել է երաժշտության դասավանդող լինելու պատիվ: Նաև իմացա Կոմիտասի համերգները այցելող մեծ թվով մարդկանց մասին, և նույնիսկ Երևանի քաղաքագլուխ Հովհաննես Մելիք-Աղամալյանի և քաղաքային դումայի պատգամավորների գլխավորությամբ: Երգչախմբի կատարումներից յուրաքանչյուրը ընդունվում էր մեծ ոգևորությամբ և բուռն ծափահարություններով, իսկ որոշ երգերը դահլիճը պահանջով էր կատարել միքանի անգամ:
_________________
Այստեղ Ավետիք Իսահակյանը պատմում է Կոմիտասի արած ահռելի աշխատանքի մասին: Նա ասում է, որ Կոմիտասը չէր գրել ոչ օպերաներ և ոչել օրատորիաներ, բայց արել է ավելի դժվար աշխատանք, նա ինքնուրույն հայտանգործել է հայկական երաժշտությունը: Կոմիտասը իր աշխատասերիթյամբ ապացուցեց հայ երաժշտության ինքնուրույն գոյությունը և գեղարվեստական արժեքը: Նա ապացուցեց որ հայ երգը շատ սիրուն երաժշտություն է, ուղղակի պետք էր մաքրել ժանգից ու անտեղի զարդերից
___________________________________
Վիլ-Ժուիֆ հոգեբուժարանի արխիվներ-ի վրա հիմնված հոդվածը ընթերցելուց հետո ես հասկացա որ Կոմիտասը չի ունեցել լուրջ խնդիր շիզոֆրինիա անունով, այլ ուղղակի պոստ-տրավմատիկ խանգարում, որի բուժման համար պետք էր Կոմիտասին ուղղակի վերադարձնել նորմալ միջավայր և այդ հիվանդությունը շատ հեշտ կանցներ: Շատ բժիշկներ համարում էին որ Կոմիտասը առողջ է և նրա լռությունը ոչ թե հիվանդության նշան է, այլ ուղղակի շփվել չուզելու: Կոմիտասը մահացել է ոսկրաբորբի պատճառով որի բուժումը անհնար էր հակաբորբոքային դեղերի բացակայության պատճառով որոնք հայտնվել են միայն 1950 թվականին