Մետաղներ

*֊Ո՞ր 7 մետաղներն են հայտնի

եղել մարդկությանը դեռ հին

Դարերից…

 

պղինձ, արծաթ, ոսկի, կապար, անագ, երկաթ և սնդիկ

 

*֊ Ո՞ր առանձնահատկություն֊

ներն են բնորոշ բոլոր

Մետաղներին…

Ճկունություն, ջերմա և էլեկտրա հաղորդունակություն և լույս արտացոլելու ունակություն:

 

*֊Ո՞ր մետաղն է ամենաշատը

տարածված Երկրագնդում…

Ալյումին, հայտնի է, որ նա մոլորակի ամենատարածված մետաղն է: Երկրի կեղևի մեջ նրա քաշը կազմում է ընդանուրից 8,6 տոկոս:

 

*֊Ո՞ր մետաղներն են կոչվում

«ազնիվ».ինչու՞…

?

*֊ Ո՞ր մետաղն է ամենաշատը

Կիրառվում…

Ամենաշատ կիրառվող մետաղը պղինձն է և երկաթը

 

Անհատական֊հետազոտական աշխատանքների թեմաները.

☆֊ Ի՞նչ դեր են կատարել

մետաղները մարդկության

զարգացման գործընթացում…

 

Մետաղները ամենատարածված նյութերից են, որոնք մարդն օգտագործում է իր կենսական կարիքները հոգալու համար: Այժմ դժվար է գտնել արտադրական, գիտական ​​և տեխնիկական գործունեության այնպիսի ոլորտ, որտեղ մետաղները կարևոր դեր չեն խաղա: Դարեր շարունակ, մարդը սովոր է դարձել իրեն շրջապատող մետաղական կենցաղային իրերին, կենցաղային գործիքներին, մեքենաներին: Մետալուրգիայի զարգացումը կարելի է համարել մարդկության պատմության շատ նշանակալի կողմ: 

 

Նուկլեյնաթթու

Նուկլեինաթթուները պոլիմերներ են, որոնց մոնոմերները կոչվում են նուկլեոիդներ: Այս նյութերն առաջին բջջի կորիզում հայտնաբերել է շվեցարացի կենսաքիմիկոս Ֆ. Միշերը 19-րդ դարում, դրանով է պայմանավորված նրանց ավանումը՞ Իսկ հետագայում նուկլեինաթթուներ գտնվել են նաև բջջի այլ օրգանոիդներում և մասերում:

ԴՆԹի-ի մոլեկուլն իրենից ներկայացնում է երկու՝ մեկը մյուսի շուրջ ոլորված թելեր՝ շղթաներ, որոնցից յուրաքանչյուրը պոլիմեր է, որի մոնոմերներն են նուկելոդիները: Նուկլեոտիդը միացությունը է՝ կազմված է երեք նյութերից՝ ազոտական որոշակի տեսակի հիմքից, ածխաջրից և ֆոսֆորական թթվից: ԴՆԹ-ի մոլեկուլում տարերում են 4 տեսակ նուկլեոտիդներ, որոնցում ածխաջուրը և ֆոսֆորական թթուն միանման են, և դրանք իրարից տարբերվում են միայն ազոտական հիմքով: Նուկլեինաթթուների հիմնական ֆունկցիան սպիտակուցների կառուցվածքի մասին տեղեկատվության պահպանումն է, հաջորդ սերունքներին փոխանցումը, ինչպես նաև սպիտակուցի սենթեզի իրականացումը:

ԴՆԹ-ի երկու շղթների միացման մեջ կարևոր օրինաչափություն կա, մի շղթաթի նուկլեոտիդ: Այս զուգակցումներից յուրաքանչուրում զույգ նուկլեոտիդները կարծես իրար լրացնում են :

ԴՆԹ-ի այսպիսի կառուցվածքը հայտնաբերել է ամերիկացի կեսնաբան Ջեյս Ուոթսոնը և անգլիացօ ֆիզիկոս Ֆրենսիս Քրիկը: ՌՆԹն կառուցվածքով նման է ԴՆԹ- մեկ շղթային: ՌՆԹ-ի նուկլեոտիդներում ածխաջուրը ոչ թե դեզոսիռիբոզն է այլ ռիբոզը: Այստեղից էլ առաջանում է ՌՆԹ անվանումը:

Նուկելինաթթուների մոլեկուլում գաղտնագրված է տվյալ բջջին բնորոշ տեղեկություն: Կարծես կա մի ծածկագիր, որը որոշում է սպիտակուցի մոլեկուլում այս կամ այն ամինաթթվի առկայությունը: Դա նուկլեոտիդների դասավորման հաջորդականությունն է, որոնք երեքաան քանակով գաղտնագրում են որոշակի ամինաթթու: Գենետիկական այսպիսի ծածկագիրը լրիվ վերծանված է, և հայտնի է, թե նուկլեոտիդների ինչ զուգակցմամբ է որոշվում սպիտակուցի մոլեկուլում յուրաքանչյուր ամինաթթու: Ծածկագիրը համընդհանուր է բոլոր կենդանի օրգանիզմների, այդ թվում նաև մարդու, ինչպես նաև վիրուսների համար:

Ջրածինը որպես ապագայի վառելիք

Ջրածնային էներգետիկան էներգաարտադրողության՝ էկոլոգիապես ամենամաքուր ճյուղերից է։ Այն հնարավորություն է տալիս ստանալ մեծ քանակությամբ որակյալ էներգիա՝ առանց շրջակա միջավայրը վնասելու։ 

Ջրածինը տիեզերքի ամենատարածված տարրն է։ Ջրածին գազը թունավոր չէ և օժտված է մեծ ջերմատվությամբ։ Դրա մեկ գրամի այրումից ստացվում է 120 կՋ ջերմություն, մինչդեռ նույն քանակի բենզինից՝ միայն 46 կՋ։ Ընդ որում՝ մթնոլորտն աղտոտող ոչ մի վնասակար նյութ չի առաջանում, որն անխուսափելի է վառելիքի ցանկացած այլ տեսակի պարագայում։ Ջրածինը էկոլոգիապես մաքուր և իդեալական վառելանյութ է, միակ վերջանյութը ջուրն է։ Այն հեշտությամբ կարելի է տեղափոխել և բաշխել սպառողներին սովորական խողովակաշարով, որոնցով այսօր տեղափոխվում է բնական գազը։

Ջրածինը էլեկտրաէներգիա կարելի է ստանալ ոչ միայն ներկայիս ջերմաէլեկտրակայանում, այլև ավելի մեծ արդյունավետությամբ՝ վերջերս ստեղծված էլեկտրաքիմիական գեներատորներում (ԷՔԳ), այսպես կոչված՝ «վառելիքային սնուցիչներում»:

Ի՞նչն է, սակայն, խանգարում ջրածնի՝ որպես մաքուր վառելիքի ավելի լայն կիրառությունը։ Գլխավոր խոչընդոտը վառելիքի մյուս տեսակների համեմատությամբ ջրածնի բարձր ինքնարժեքն է։ Այժմ այն հիմնականում ստանում են նավթից, բնական գազից և քարածխից:

Շատ մեծ հեռանկար է կապվում արեգակնային էներգիայի միջոցով ջրի քայքայման հետ, որը հետազոտության առարկա է գրեթե բոլոր զարգացած երկրների փորձարաններում։

Քիմիական գիտության ամենահրատապ խնդիրներից է կատալիզատորի առկայությամբ ջրի լուսաքիմիական քայքայումը։ Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Ն. Սեմյոնովը ցույց է տվել, որ վանադիումը, մոլիբդենի, մանգանի միացությունները և որոշ ներկանյութեր արդյունավետ կատալիզատորներ են նշված ռեակցիայի համար։ Նախատեսվում է ապագայում արևային ուժեղ ճառագայթում ունեցող և գյուղատնտեսության համար ոչ պիտանի հողատարածություններում ստեղծել «էներգետիկ դաշտեր», որտեղ թափանցիկ սարքերից դուրս կբերվեն վերը նշված եղանակով ջրի քայքայման արգասիքները՝ ջրածինն ու թթվածինը։

Հարկ է ընդգծել, որ նշված եղանակներով Արեգակից ստացված էներգիան չի առաջացնի երկրագնդի ջերմաստիճանի բարձրացում։

Որպեսզի մարդկությունը ապահովված լինի էներգիայով, անհրաժեշտ է համատեղել բոլոր երկրների գիտնականների և կառավարությունների ջանքերը։

Համար մեկ տարը տիեզերքում

Տիեզերքում ջրածինը ամենատարածված տարրն է. կազմում է աստղերի և Արեգակի զանգվածի մոտ կեսը, Արեգակի մթնոլորտի 84 %-ը, միջաստղային միջավայրի և միգամածությունների հիմնական մասը: Իսկ երկրագնդի վրա ջրածինն առաջացնում է համար մեկ նյութը ՝ ջուրը(H2O): Ջրածնի պարունակությունը երկրակեղևում 0,15 % է, ընդհանուր պարունակությունը Երկրի վրա՝ 1 %: Ջրածինը Երկրի վրա ազատ վիճակում հանդիպում է հազվադեպ՝ որոշ հրաբխային և այլ բնական գազերում, օդում՝ 10-4%: Հետազոտվող աստեղերի մեծամասնությունը, ներառյալ Արևը պատկանում են նույն տեսակին, այսպես ասած գլխավոր հերթականույան աստղերին: Այսպիսի աստղերը իրենցից ներկայացնում են կայուն գազային գնդեր: Նրանք գրեթե չեն փոխվում միլիոնավոր տարիների ընթացքում և նրանց գոյությունը ապահովվում է հիմնական ածխածին-ազոտթթվածին ցիկլի ժամանակ առաջացած էներգիան և այդ ցիկլը դանդաղ գործընթաց է, երբ ածխածինը մի շարք միջուկային ռեակցիաների արդյունքում փոխարկվում է հելիումի: Ածխածնի փոխազդեցությունը պրոտնի հետ նաև հայտնի է ՛՛ պրոտոն-պրոտոնային միջուկային ռեակցիա ՛՛ անունով, որովհետև այդ միջուկային փոխարկումը սկսվում է պրոտոնով : Երբ աստղը սպառում է իր ջրածնի պաշարը, նա սեղմվում է և դառնում է նեյտրոնային աստղ, սև անցք կամ սպիտակ թզուկ: Արևը բաղկացած է մոտավորապես 95% ջրածնից, 5% հելիումից և ավելի ծանր տարրերից: Արևի կյանքի ժամանակահատվածը գնահատվում է մոտավորապես 10×1010 տարի և այս ժամանակահատվածի կեսը դեռ ապագայում է: Ջրածինը համարվում է, որպես երկրի մակերևույթի և տիեզերքի առավել տարածված տարր: Ջրածնի այրման ջերմաստիճանը ամենաբարձրն է, իսկ թթվածնի մեջ այրելու ժամանակ առաջացած նյութը ջուրն է, որը նորից ներառվում է ջրածնային էներգետիկայի շրջապտույտի մեջ: Ջրածնային էներգետիկան պատկանում է ոչ ավանդական տեսակի էներգիային: Ջրածնային էներգետիկա: Ջուրը որպես վառելանյութ: Վերջին տասնամյակում շատ ակնհայտ է դարձել այն փաստը, որ էներգետիկայի և տրանսպորտի հետագա զարգացումը մարդկությանը տանում է դեպի էկոլոգիական մեծամասշտաբ ճգնաժամի: Հանածո վառելիքի կտրուկ կրճատումը ստիպում է տնտեսապես զարգացած երկրներին ընդլայնել ատոմակայանների քանակը, որոնց օգտագործումը իրականում իրենից մեծ վտանգ է ներկայացնում, նաև կտրուկ կսրվի ռադիոկտիվ թափոնների վերամշակման խնդիրը: Հաշվի առնելով այս տագնապալից իրավիճակը, շատ գիտնականներ և փորձագետներ արտահայտվում են այլընտրանքային էներգիայի աղբյուրների օգտին: Մասնակիորեն իրենց հայացքները շրջվում են դեպի ջրածինը, որի պաշարները անսպառ են Համաշխարհային օվկիանոսի ջրերում: Ջրածնային վառելիքը անվիճելի արժանիքն է համարվում՝ իր օգտագործման էկոլոգիապես անվտանգ լինելու համար: Առաջինը ՝ ավանդական ՝ ջրածնի ստացումը բնական գազի և ածխի փոխարկումից հետագա ջրածնի տեղափոխման և օգտագործման հետ միասին: Եվ երկրորդ ուղղությունը ՝ ջրից ջրածնի ստացումը էլեկտրոլիզի օգնությամբ: Այսօր աշխարհում արտադրվում է 400 միլիարդ խորանարդ մետր ջրածին և դա համապատասխանում է նավթի արտադրության 10%-ին: Այդ ջրածնի մեծ մասը կիրառվում է քիմիական և սննդի արդյունաբերության մեջ: Համաշխարհային ջրածնային էներգետիկայի զարգացումը դանդաղ է ընթանում նաև այս տիպի վառելիքի բարձր գնով: Առաջ են գալիս ինֆրակառուցվածքի և ջրածնի արտադրության հարցերը: Եթե նրա գինը իջնի 5-2 եվրոյով, ապա ջրածնային հումքը կունենա պահանջարկ: Դիրքը պարբերեկան համակարգում՝ կարգաթիվը 1, 1-ին պարբերություն, 1-ին խումբ, գլխավոր ենթախումբ: Ատոմի բաղադրությունը և կառուցվածքը՝ միջուկի լիցքը՝+1 , միջուկում պրոտոնների թիվը 1, միջուկում նեյտրոնների թիվը 0: Իզոտոպները ՝ պրոտիում ՝ H, դեյտերիում ՝ D, տրիտիում ՝ T: Մինչ այսօր համարվում էր, որ դեյտերիումի բնական տարածվածությունը կազմում է ոչ ավել, քան 0.015%-ը: Այդ քանակը կախված է ինչպես նյութի բնույթից, այդպես էլ տիեզերքի էվոլուցիայի ձևավորման մատերիայի ընդհանուր քանակից: Հիմա ակնհայտ է, որ դեյտերիումը բնության մեջ մի փոքր շատ է, քան ենթադրվում էր նախկինում: Ծանր ջուրը(դեյտերիումի օքսիդը) ունի նույն քիմիական բանաձևը, ինչ սովորական ջուրը, բայց ջրածնի ատոմների փոխարեն պարունակում է ջրածնի երկու ծանր իզոտոպներ՝ դեյտերիումի ատոմներ: Ջրածինը միշտ միավալենտ է: Այլ ատոմների հետ ջրածնի ատոմը առաջացնում է էլեկտրոնների միայն մեկ ընդհանուր զույգ H:H, H:Cl Օքսիդացման աստիճանը. ¨ Ոչ մետաղների հետ առաջացրած միացություններում ՝ +1 ¨ Ակտիվ մետաղների հետ առաջացրած միացություններում ՝ -1 Մթնոլորտի վերին շերտերում ջրածնի պարունակությունը շատ ավելի մեծ է, մերձերկրյա տարածությունում առաջացնում է Երկրի պրոտոնային ճառագայթումային գոտին: Ջրածինը մտնում է ամենատարածված նյութի՝ ջրի (11,19% ըստ զանգվածի), ինչպես նաև քարածխի, նավթի, բնական գազերի, կենդանական ու բուսական օրգանիզմների բաղադրության մեջ: Ֆիզիկական Պարզ նյութջրածինը(H2) սովորական պայմաններում անգույն, ա նհամ, անհոտ գազ է։14,5 անգամ թեթևէ օդից (ամենաթեթև գազն է)։Ջրում քիչ է լուծվում՝ 1 լ ջրում 20°Сում լուծվում է 18 մլջրածին։-252,8°Сում 1 մթնոլորտային ճնշման տակ ջրածինը դառնում է շա րժուն հեղուկ, որըևս անգույն է։ Ջրածինը լավ լուծվում է ո րոշ մետաղներում (Ni,Pd,Pt) 1ծավալ պալադիումում լուծվում է 850 ծավալ ջրածին՝ տա քացնելիս այն քանակապեսանջատվում է։ Ջրածնի դիրքը 1 եվ 7 րդ խմբում պայմանավորված է նրանով, որ ջրածնի ատոմը կարող է կորցնել էլեկտրոն նմանվելով ալկալիակ ան մետաղներին եվ վերցնելէլեկտրոն նմանվելով հալոգեն ներին այիսպիսով ջրածնի ատոմը օժտված է վերօքսերկա կիությամբ՝ կարող է լինել ե՛վ օքսիդիչ ե՛վ վերականգնիչ: Քիմիական Ջրածնի ատոմը խիստ ռեակցիոունակ է և շատ արագ առաջացնում է H2 մոլեկուլը:Ատոմական ջրածնով աշխատող այրիչը ստեղծում է 4000°С բարձր ջերմաստիճան, որը պայմանավորված է H2-ի կապի մեծ էներգիայով ։ Բացի հիդրիդներից, որտեղ ջրածնի օքսիդացման աստիճանը -1 է, մնացած միացություններում ունի +1 օքսիդացման աստիճան։ 1. Ջրածինը միանում է թթվածնի հետ՝ հսկայական քանակի էներգիայի անջատմամբ (ջրածնաթթվածնային բոցի ջերմաստիճանը հասնում է 3000°С: 2H2+O2=2H2O+Q այս գազերի 2:1 հարաբերությունը կոչվում է շառաչող գազ, քանի որ ավարտվում է պայթյունով։ Այն գիտնականը, որը անվտանգ կերպով կիրականացնի ջրածնի ստացումը ջրի քայքայումով և ստացված ջրածինը այրելով անջատված հսկայական էներգիան կկիրառի, այդպիսով կարելի է ասել, որ նա կստեղծի <<հավերժական շարժիչ>> և՛՛ կլուծի էներգետիկ հիմնախնդիրը երկրագնդի վրա, իսկ նրա անունը մարդկությունը կհիշի դարեդար: 2. Լույսի կամ ջերմության ազդեցությամբ H2 միանում է հալոգենների և այլ ոչ մետաղների հետ։ H2 + Cl2 ⇌ 2HCl↑ H2+S=H2S 3H2+N2=2NH3 (400-500°С,p,Fe) 3. Ջրածինը ուժեղ վերականգնիչ է, այն վերականգնում է շատ մետաղներ իրենց օքսիդներից. PbO+H2=Pb+H2O CuO+H2=Cu+H2O MoO3+3H2=Mo+3H2 փոխազդում է նաև որոշ ոչ մետաղների օքսիդների հետ, ստացվում է ոչ մետաղ. 2NO2+4H2=N2+4H2O 4. Մետաղների հետ ջրածինը առաջացնում է հիդրիդներ, որոնք պինդ նյութեր են և կարծես ջրածնի շտեմարան լինեն, որովհետև ջրի հետ՝ տալիս են ջրածին, որը հնարավոր է ապագայում օգտագործել որպես վառելիք՝ բենզինի փոխարեն։ H2+2Na=2NaH Ca+H2=CaH2 5. Օրգանական քիմիական ռեակցիաներում ջրածինը օգտագործում են հիդրացնելու համար։ H2C=CH2+H2→C2H6 1. Ջրածնից փոքր իոնացմանպոտենցիալներո վ մետաղների և թթուների փոխազդեցությունից ( բացի HNO3 և խիտH2SO4 -ից). Zn+2HCl=ZnCl2+H2↑ Fe+H2SO4 (նոսր)=FeSO4+H2↑ 2. Ալկալիական և հողալկալիական մետաղներ ի ու ջրի փոխազդեցությունից. 2Na+2H2O=2NaOH+H2↑ Ca+2H2O=Ca(OH)2+H2↑ 3. Որոշ մետաղների կամ ոչ մետաղների և ալկալու ջրային լուծույթի փոխազդեցությունից. 2Al+2NaOH+6H2O=2Na[Al(OH)4 ]+3H2↑ Zn+2NaOH+2H2O=Na2 [Zn(OH)4 ]+H2↑ Si+2NaOH+H2O=Na2SiO3+2H2↑ 4. Մետաղների հիդրիդների և ջրի կամ թթուների փ ոխազդեցությունից. 2NaH+H2O=2NaOH+H2↑ CaH2+2HCl=CaCl2+2H2↑ 5. Ալկալիների, թթուների և որոշ աղերի ջրային լուծույթների էլեկտրոլիզով. 6.Շիկացած ածխի և ջրային գոլորշու փոխազդեցությ ունից (1000°С). C+H2O=CO+H2 (ջրագազ) 7.Երկաթագոլորշային եղանակով՝ շիկացած երկ աթի և ջրային գոլորշուփոխազդեցությունից. 3Fe+4H2O=Fe3O4+4H2 8. Մեթանի կոնվերսիայով (փոխարկմամբ) (900°С) CH4+H2O=CO+3H2 կամ CH4+2H2O=CO2+4H2 Մեծ քանակությամբ ջրածին կիրառվում է ամոնիակ, HCl սինթեզելու համար, հեղուկ ճարպերի հիդրոգենացման համար։ Որպես թեթև գազ հելիումի հետ լցնում էին օդապարիկները։ Ջրածինը օգտագործում են բարձր ջերմաստիճան ստանալու համար (3000-4000°С)։ Սակայն ջրածնի ամենալուրջ խնդիրը՝ միջուկային այս ռեակցիան է 21H+31H=42He+n+17,6 կՋ: Այս ռեակցիան ընթանում է 10 մլն աստիճանում, եթե հնարավոր լիներ կառավարել այս ռեակցիան, մարդկությունը կլուծեր էներգիայի պրոբլեմը։ Կարևոր է նաև պինդ վիճակում ջրածնի ստացումը (մետաղական ջրածին), որը օժտված է գերհաղորդականությամբ։

Գործնական աշխատանք

4.Օքսիդների ստացումը և հատկությունները.

Հիմնային օքսիդի ստացումը և հատկությունները`

Mg—>MgO—>Mg(OH)₂—> MgCl₂—› Մետաղ—›հիմնային օքսիդ—›հիմք—›աղ

Cu —›CuO —›CuCI₂—›CuSO₄—›Cu(OH)₂—›CuO—›Cu գրեք բոլոր ռեակցիաների հավասարումները, նշելով ռեակցիաների տեսակները, դասակարգեք բոլոր նյութերը և անվանեք

Առանձնացրեք վերօքս ռեակցիաները և հավասարեցրեք էլեկտրոնային հաշվեկշռի եղանակով

Գրեք իոնափոխանակման ռեակցիաների հավասարումների լրիվ և կրճատ ձևերը

Փորձ 1

Մագնեզիումի օքսիդի ստացումը՝ մագնեզիումը այրելով

2Mg+O2-2MgO+Q

Փորձ2

Մագնեզիումի հիդրոքսիդի ստացումը, մագնեզիումի օքիդը ջրում լուծելով։

MgO+H2O=Mg(OH)2

Տնային առաջադրանք 09.12.2019

1) Օրգանական են կոչվում են այն բարդ քիմիական միացությունները, որոնց կազմի մեջ մտնում է ածխածին:

Անօրգանական միացութունների չորս հիմնական դասերն են՝ օքսիդնե, հիմքեր, թթուներ,աղեր։

2) Անօրգանական միացութուններ- ծծմբական թթու(H₂SO₄), նատրիումի հիդրօքսիդ(NaOH), երկաթի (III)օքսիդ(Fe), կերակրի աղ(NaCl), քլորաջրածին( HCl),մագնեզիումի սուլֆիդ(MgSO₃), կալիումի նիտրատ(KNO₃), սիլիկաթթուներ( nSiO₂•mH₂O), խմելու սոդա (NаНСО_3)։

3)Անօրգանական միացութունների չորս հիմնական դասերն են՝ օքսիդնե, հիմքեր, թթուներ,աղեր։

4)Օքսդներ- Na₂O, Cl₂O, CO_2,

հիմքեր-CuOH, LiOH, NH₄OH, Fe(OH)_2, Fe(OH)₃

թթուներ-ZnSO_4, HNO_2,K₂CO_3,H₂SiO_3, CaSiO_3,HCl, H₂SO₃

աղեր- Ba(NO₃)_2, Ca₃(PO₄)_2,

5)H2SO3+ 2KOH→ 2H2O + K2SO3-աղ

Fe(NO₃)₂ + 2NaOH → Fe(OH)₂ + 2NaNO₃

Zn(OH)₂→ZnO+H₂O-օքսիդ

K₂O+H₂O→2KOH-հիմք

Ca(OH)₂+CO₂→CaCO₃+H₂O -աղ

Էջ․17

1) Մոլեկուլում թթվածնի ատոմ պարունակող երկտարր այն միացությունները, որոնցում թթվածնի ատոմներն անմիջականորեն միացած են մեկ այլ տարրի ատոմների հետ, իսկ միմյանց հետ միացած չեն, անվանվում են օքսիդներ։

Գոյություն ունեն նաև պերօքսիդներ, որոնցում թթվածնի օքսիդացման աստիճանը-2-ից մեծ է։

2) Ածխածնի օքսիդ և ազոտի օքսիդ։

3)K₂O(կալիումի օքսի N₂O դ), CaO(կալցիումի օքսիդ),SO₂(ծծմբի օքսիդ), MnO₂(մանգանի օքսիդ),SiO₂(սիլիցիումի երկօքսիդ),N₂O₅(ազոտի հնգօքսիդ), Al₂O₅(ալյումինի հնգօքսիդ ),SO₃(ծծմբային օքսիդ), CO(ածխածնի մոնօքսիդ), ZnO(ցինկի օքսիդ),CO₂(ածխածնի երկօքսիդ),Mn₂O₇(մանգանի յոթ օքիսդ),N₂O(ազոտի մոտօքսիդ) ,CrO₃(քրոմի օքսիդ)

4)Li + O₂ → Li2O

Ba+O→ BaO

4 P + 5 O₂ → 2 P₂O₅

2 Al + Cr₂O₃ → Al₂O₃ + 2 Cr

Na₂O + 2 HCl → H₂O + 2 NaCl

BaO + SO₃ → BaSo₄ + H₂O

Na₂SO₃+ 2 HCl→ H₂O + 2 NaCl+ SO₂

Թթուներ, բանաձևերի կազմումը, անվանումը դասակագումը, թթվային մնացորդը: Գործնական աշխատանք 5.

Հայտանյութերը`դրանք օրգանական ներկեր են,որոնք ցույց են տալիս հիմքի կամ թթվի առկայությունը լուծույթում:
Լաբորատոր փորձ 1.Թթուների փոխազդեցությունը հայտանյութերի (ինդիկատորների) հետ:

Փորձի նկարագրում` Աղաթթվի ջրային լուծույթը լցրեք երեք փորձանոթների մեջ 3-4մլ չափով, առաջինի մեջ իջեցրեք լակմուսի թուղթ կամ լցրեք մի քանի կաթիլ լակմուսի լուծույթ , երկրորդի վրա ավելացրեք մի քանի կաթիլ ֆենոլֆտալեինի լուծույթ,երրորդի վրա մի քանի կաթիլ մեթիլնարնջագույն:Ի՞նչ նկատեցիք:

Մեթին նարնջագույն-կարմիր

Լակմուս-վարդագույն

Ֆենոլֆտաեին-գույնը չի տալիս

Լաբորատոր փորձ 2.Թթուների փոխազդեցությունը հիմքերի հետ՝ չեզոքացման ռեակցիա

Չեզոքացման է կոչվում թթվի և հիմքի միջև ընթացող փոխանակման ռեակցիան, որի հետևանքով առաջանում է աղ և ջուր

HCL+NaOH=NaCL+H2O

Լաբորատոր փորձ 3.Թթուների փոխազդեցությունը ակտիվ մետաղների հետ՝ տեղակալման ռեակցիա

դասագրքից սովորեք էջ 18-ից 22-ը, կատարեք վարժությունները` էջ 22-ից 23-ը

• օքսիդների սահմանումը, բանաձևերի կազմումը և դասակարգումը, ֆիզիկաքիմիական հատկությունները,ստացումը
• թթուների սահմանումը, բանաձևերի կազմումը, դասակարգումը, ֆիզիկաքիմիական հատկությունները,ստացումը
• գրել կատարած լաբորատոր փորձերի ռեակցիաների մոլեկուլային,լրիվ և կրճատ իոնային հավասարումները
• այրման և օքսիդավերականգնման ռեակցիաները
• միացման, տեղակալման և չեզոքացման ռեակցիաները

Տնային առաջադրանք

1) Օրգանական են կոչվում են այն բարդ քիմիական միացությունները, որոնց կազմի մեջ մտնում է ածխածին:

Անօրգանական միացութունների չորս հիմնական դասերն են՝ օքսիդնե, հիմքեր, թթուներ,աղեր։

2) Անօրգանական միացութուններ- ծծմբական թթու(H₂SO₄), նատրիումի հիդրօքսիդ(NaOH), երկաթի (III)օքսիդ(Fe), կերակրի աղ(NaCl), քլորաջրածին( HCl),մագնեզիումի սուլֆիդ(MgSO₃), կալիումի նիտրատ(KNO₃), սիլիկաթթուներ( nSiO₂•mH₂O), խմելու սոդա (NаНСО_3)։

3)Անօրգանական միացութունների չորս հիմնական դասերն են՝ օքսիդնե, հիմքեր, թթուներ,աղեր։

4)Օքսդներ- Na₂O, Cl₂O, CO_2,

հիմքեր-CuOH, LiOH, NH₄OH, Fe(OH)_2, Fe(OH)₃

թթուներ-ZnSO_4, HNO_2,K₂CO_3,H₂SiO_3, CaSiO_3,HCl, H₂SO₃

աղեր- Ba(NO₃)_2, Ca₃(PO₄)_2,

5)H2SO3+ 2KOH→ 2H2O + K2SO3-աղ

Fe(NO₃)₂ + 2NaOH → Fe(OH)₂ + 2NaNO₃

Zn(OH)₂→ZnO+H₂O-օքսիդ

K₂O+H₂O→2KOH-հիմք

Ca(OH)₂+CO₂→CaCO₃+H₂O -աղ

Էջ․17

1) Մոլեկուլում թթվածնի ատոմ պարունակող երկտարր այն միացությունները, որոնցում թթվածնի ատոմներն անմիջականորեն միացած են մեկ այլ տարրի ատոմների հետ, իսկ միմյանց հետ միացած չեն, անվանվում են օքսիդներ։

Գոյություն ունեն նաև պերօքսիդներ, որոնցում թթվածնի օքսիդացման աստիճանը-2-ից մեծ է։

2) Ածխածնի օքսիդ և ազոտի օքսիդ։

3)K₂O(կալիումի օքսի N₂O դ), CaO(կալցիումի օքսիդ),SO₂(ծծմբի օքսիդ), MnO₂(մանգանի օքսիդ),SiO₂(սիլիցիումի երկօքսիդ),N₂O₅(ազոտի հնգօքսիդ), Al₂O₅(ալյումինի հնգօքսիդ ),SO₃(ծծմբային օքսիդ), CO(ածխածնի մոնօքսիդ), ZnO(ցինկի օքսիդ),CO₂(ածխածնի երկօքսիդ),Mn₂O₇(մանգանի յոթ օքիսդ)

2 Al + Cr₂O₃ → Al₂O₃ + 2 Cr

Na₂O + 2 HCl → H₂O + 2 NaCl

BaO + SO₃ → BaSo₄ + H₂O

Na₂SO₃+ 2 HCl→ H₂O + 2 NaCl+ SO₂

Գործնական աշխատանք 4.Օքսիդների ստացումը և հատկությունները.

Հիմնային օքսիդի ստացումը և հատկությունները`

Mg—>MgO—>Mg(OH)₂—> MgCl₂—› Մետաղ—›հիմնային օքսիդ—›հիմք—›աղ

Cu —›CuO —›CuCI₂—›CuSO₄—›Cu(OH)₂—›CuO—›Cu գրեք բոլոր ռեակցիաների հավասարումները, նշելով ռեակցիաների տեսակները, դասակարգեք բոլոր նյութերը և անվանեք

Առանձնացրեք վերօքս ռեակցիաները և հավասարեցրեք էլեկտրոնային հաշվեկշռի եղանակով

Գրեք իոնափոխանակման ռեակցիաների հավասարումների լրիվ և կրճատ ձևերը:

Փորձ 1

Հիմնային օքսիդ`MgO-ի ստացումը, օդում այրելով։

2Mg+O2->2MgO+Q

Փորձ 2

Հիմքի` մագնեզիում հիդրօքսիդի ստացումը Mg(OH)2 ջրում լուծելով։

MgO+H2O -> Mg(OH)2

Համոզվելու համար որ հիքմ է ստացվել օգտագործելու ենք հայտանյութ ֆենոլֆտալեին։

Գործնական աշխատանք

4.Օքսիդների ստացումը և հատկությունները.

Հիմնային օքսիդի ստացումը և հատկությունները`

Mg—>MgO—>Mg(OH)₂—> MgCl₂—› Մետաղ—›հիմնային օքսիդ—›հիմք—›աղ

Cu —›CuO —›CuCI₂—›CuSO₄—›Cu(OH)₂—›CuO—›Cu գրեք բոլոր ռեակցիաների հավասարումները, նշելով ռեակցիաների տեսակները, դասակարգեք բոլոր նյութերը և անվանեք

Առանձնացրեք վերօքս ռեակցիաները և հավասարեցրեք էլեկտրոնային հաշվեկշռի եղանակով

Գրեք իոնափոխանակման ռեակցիաների հավասարումների լրիվ և կրճատ ձևերը: